11-1-2024
De Kip en het ei
Jaren geleden kreeg een artikel toegestuurd door een cursist. Zo'n artikel waarvan je denkt 'Huh? Wacht ff... Wat?'.
Het artikel ging over kuikentjes. Kuikentjes zijn schattig, lief, klein, geel, pluizig en nog heel wat meer. Maar één ding zijn ze niet: uitgesproken zichtbaar mannelijk of vrouwelijk. Dat komt later pas. Maar... hoe hou je dan de mannetjeskuikens en de vrouwtjeskuikens uit elkaar? HOE DAN?!?! En daar ging dus dat artikel over:
THE LUCRATIVE ART OF CHICKEN SEXING
The poultry industry's secret weapon? Uniquely skilled workers who can identify a chick's gender in the blink of an eye - The Lucrative Art of Chicken Sexing - Pacific Standard (psmag.com)
Zo snel mogelijk nadat het pluizenballetje uit het ei is gekropen moet de sekse worden vastgesteld, maar het duurt weken voordat aan de buitenkant voor een leek echt goed te zien is of het een hen of een haan betreft. En toch is het mogelijk om al heel snel een onderscheid te maken. Een beginner in dit sorteerproces (ik probeer de vertaling van het woord chicken sexer maar even te omzeilen) heeft 50% kans om het goed te hebben. Iemand die zeer ervaren is scoort 98% goed bij 1000 kuikens per uur. Dat is geen tikfout. Duizend. Per uur.
Er zijn wetenschappers die zich bezighouden met onderzoek naar het onderscheid tussen hijtjes en zijtjes. In Japan staat de Zen-Nippon Chick Sexing School. I kid you not. En het mooiste komt nog: een kuikensorteerexpert kan bijna niet uitleggen hoe je het ziet het ziet. Hij/zij ziet het gewoon. Zoals in de titel ook staat: 'in the blink of an eye'. In 1 oogopslag worden de hennen van de hanen onderscheiden, zonder dat de chicken sexer daar nog heel hard bij na te denken of naar op zoek te gaan.
Wetenschappers zijn het er wel over eens dat dit soort onbewuste denkprocessen en beslissingen veruit het grootste deel van ons gedrag sturen. Hoe weldenkend, rationeel en bewust we onszelf ook vinden, ons onbewuste brein maakt de dienst uit. In de manier waarop we ons gedragen, de beslissingen die we nemen, hoe we reageren op situaties, kortom bij vrijwel alles wat we doen.
Wie daar meer over wil weten kan ik van harte het boek Het Slimme Onbewuste van Ap Dijksterhuis aanraden (geniaal boek, hoewel het wel je kijk op jezelf en op anderen nogal verandert). Hij kan als geen ander uitleggen hoe dat werkt, dat iemand met 1 blik de hen van de haan kan onderscheiden. Het bewuste brein zal daar hooguit achteraf nog wel een logische verklaring bij proberen te bedenken.
Je ziet het trouwens ook heel mooi in dit filmpje:
Met slechts 1 woord om een persoon te labellen ging het brein van de fotografen een heel eigen verhaal maken. Niet bewust. Onbewust. Tot ze de foto's vergeleken. Achteraf realiseerden deze fotografen zich ook wel dat hun onbewuste brein een beetje met ze aan de haal was gegaan.
Deze impliciete denkprocessen komen op ten minste twee manieren terug in het onderwijs. De eerste gaat over de expliciete boodschap - de inhoud van de les – en de impliciete boodschap. De expliciete les gaat dan bijvoorbeeld over de stelling van Pythagoras. Dat is wat je uitlegt. De impliciete boodschap kan bijvoorbeeld zijn dat je de meisjes in de klas veel vaker en intensiever helpt dan de jongens, omdat je als docent ergens nog een restje overtuiging hebt dat meisjes minder goed zijn in wiskunde. Jouw impliciete overtuiging en bijbehorend gedrag brengen een onbewuste boodschap over.
De tweede manier waarop je dit terug ziet is in instructies en kennisoverdracht. Een voorbeeld: 'mama wat eten we vanavond?' Dit vroeg mijn zoon vorige week. Hij had wel zin in taco's, dus ik zei dat dat prima was maar dan moest hij wel even boodschappen doen. Op het boodschappenlijstje stond een tacopakket. Komt 'ie terug met een doosje taco's. Geen pakket met kruiden en saus en zo. Voor mij was de instructie heel helder, maar hij wist niet dat er doosjes zijn met alleen taco's en doosjes met taco's en saus en kruiden. Impliciete kennis van mijn kant dus, die ik niet expliciet had gemaakt.
Echte expertise bestaat voor het overgrote deel uit impliciete kennis. Je weet het, maar je weet niet meer dat je het weet. Daarom is het geven van instructies soms ook zo ontzettend moeilijk. Bij elke stap die je een ander probeert uit te leggen hoort namelijk een heleboel onbewuste kennis. Dingen waarvan jij niet meer weet dat je ze weet, die je dus ook niet meer uitlegt, maar die wel essentieel zijn om de ander iets te leren.
*De Universiteit van Southhampton heeft er een publicatie aan gewijd:
Richard Horsey - The Art of Chicken Sexing -
The art of chicken sexing* (southampton.ac.uk)