Van: Lilian Eggens, adviseur strategisch professionaliseren bij Terra
27-9-2023
'Sticker van de juf'
Twee groepen kinderen. Beide groepen mogen een puzzel maken, en ze hebben de keuze uit drie puzzels. Er is een heel makkelijke puzzel, een puzzel die precies moeilijk genoeg is en een puzzel die echt véél te moeilijk is. Het verschil tussen de twee groepen is dat de ene groep van tevoren te horen krijgt dat ze een beloning krijgen als ze de puzzel goed oplossen. De andere groep mag gewoon een puzzel kiezen om te maken.
Wat gebeurt er? De kinderen die gewoon een puzzel mogen kiezen, kiezen vrijwel allemaal voor de puzzel die precies moeilijk genoeg voor ze is. De makkelijke is saai, de moeilijke frustrerend. Maar: de kinderen die een beloning in het vooruitzicht hebben kiezen voor de makkelijke puzzel! Logisch natuurlijk, want de makkelijke puzzel geeft een grotere kans op de beloning.
Een ander onderzoek, dit keer met twee groepen studenten. De ene groep krijgt een puzzel om op te lossen, de andere groep ook maar krijgt daarbij te horen dat ze betaald worden voor hun inspanning. Beide groepen worden vervolgens even alleen gelaten tijdens de opdracht.
Wat gebeurt er? De groep die betaald wordt voor de opdracht speelt vaker vals! En in weer een ander onderzoek ging de betaalde groep studenten iets anders doen terwijl ze alleen waren - er keek tóch niemand - terwijl de niet betaalde groep bleef proberen de puzzel op te lossen.
Beloning, soms werkt het niet zoals we denken dat het werkt. In welke vorm dan ook kan een beloning ervoor zorgen dat de intrinsieke motivatie van mensen om iets te leren of om iets goed te doen juist áfneemt.
Of het nu gaat om geld, de sticker van de juf, waardering van de baas, of 'als je nu je huiswerk afmaakt krijg je een ijsje', het kan er allemaal voor zorgen dat de aandacht verlegd wordt van het leren naar de winst. De inzet, en daarmee de opbrengst, neemt dan juist af. In plaats van toe.
Wat kan er misgaan, als je mensen een beloning in het vooruitzicht stelt?
Ten eerste kunnen mensen risicomijdend gedrag gaan vertonen. Ze spelen 'op safe'. Dat is logisch, en een goed idee als je hartchirurg bent. Maar in een lerende of innoverende omgeving zorgt het er juist voor dat mensen niet de stappen zetten die ze zouden kunnen zetten. Ze wagen niet de sprong in het diepe, want daarmee loop je het risico dat je de beloning niet krijgt.
Om de beloning binnen te halen gaan mensen zich ten tweede nogal eens gedragen op een manier die de eigenlijk de hoofdprijs nou net niet verdient. Strijken met de eer van een ander, studenten en leerlingen die zich drukken bij een groepsopdracht, valsspelen, ellebogengedrag, het moeilijke werk aan een ander overlaten om zelf maar geen zichtbare fouten te maken, de verantwoordelijkheid voor fouten afschuiven, en ga zo maar door. Maar zo verlies je waarschijnlijk meer dan je wint, op de lange termijn.
Wat je tot slot nog wel eens ziet gebeuren, zeker in het onderwijs, is dat de aandacht verschuift van de kwaliteit van het werk of het leren naar het binnen harken van de beloning of waardering. Werken voor een cijfer, strategisch leren voor de toets, een 6 is ook een voldoende. En dat zie ik een hartchirurg in opleiding dan liever weer niet doen.
In de context van het onderwijs zijn daarom toetsen, testen, quizzen en examens heel interessant. Want ook die kunnen ervoor zorgen dat de aandacht verlegd wordt van het leren (en het plezier hebben in leren) naar het halen van de toets en het voorkomen van een faalervaring. Of dat tijdens die leuke Kahoot quiz iemand meer bezig is met winnen van anderen dan met inzicht krijgen in wat je al weet.
De beloning kan overigens ook uit iets anders bestaan dan geld of een hoog cijfer. Voor een hogere status in hun vriendengroep zijn leerlingen soms bereid zich op een manier te gedragen waar je als docent niet direct heel blij van wordt. Een goed cijfer, overgaan of een diploma halen is op dat moment dan even minder belangrijk. Voor hen dan tenminste. De informele beloning – aandacht of respect – heeft dan meer waarde dan de formele beloning – jouw leerdoelen of het halen van een examen.
In deze YouTube video zie je het ook terug: higher rewards led to poorer performance (hogere beloning leidden tot slechtere prestaties): RSA ANIMATE: Drive: The surprising truth about what motivates us (zonder ondertitels helaas).
Meer weten?
Deci, E. L., Koestner, R., & Ryan, R. M. (1999). A meta-analytic review of experiments examining the effects of extrinsic rewards on intrinsic motivation. Psychological Bulletin, 125, 627-668.
Pink, Daniel (2016). Drive. De verrassende waarheid over wat ons motiveert. Business Contact.
Syed, Matthew (2015). Black Box denken. Maak van je fouten een succes. Kosmos Uitgeverij.